برنامه ریزی چیست؟
برنامه‌ریزی چیست؟
همه‌کسانی که در حال آماده شدن برای کنکور هستند به نحوی برای خود برنامه‌ای ترتیب داده‌اند و کم‌وبیش از آن تبعیت می‌کنند. اما بیشتر این برنامه‌ها به‌طور ذهنی ترتیب یافته‌اند و کمتر از يك اصول مدون و مرتب پیروی می‌کنند.
اکثراً بدون آنکه بدانند برنامه‌ای برای خود درست کرده‌اند چیزهایی را در نظر گرفته‌اند و برای فراگیری مواد مختلفی درسی به‌طور تقریبی می‌دانند چه زمان را صرف این درس یا آن درس کنند، یعنی نحوه‌ای از تقسیم وقت که در آن کمتر چیزی سر جای خودش است.
اولین چیزی که در محتوای هر برنامه‌ای خودنمایی می‌کند «نظم» است. برنامه، قبل از هر چیز نظم و نظام کارها را مشخص می‌کند. نظمی که از فکر به روی کاغذ جان می‌گیرد و در بازبینی چندباره آن به شکل واقعی خود نزدیک می‌شود ممکن است برخی از شما بگویید: کنکور که این سخت‌گیری‌ها را نمی‌خواهد و تنظیم برنامه و جدول کاری لزومی ندارد. اما واقعیت جز این است زیرا تنظيم يك برنامۀ مشخص قبل از هر چیز از هدر رفتن انرژی شما جلوگیری می‌کند و با ایجاد نظم در فکر و کار، آمادگی شما را تضمین خواهد کرد. حاصل سوم و باز هم با اهمیت این کار ایجاد اعتماد نسبت به پیشرفت مطلوب کار و جلوگیری از دلشوره و نگرانی‌های معمول دواطلبان در ترس از انجام به‌موقع همۀ کارها و مرور همۀ درس‌ها تا قبل از آزمون کنکور است.
پس کمی انرژی خود را در اینجا صرف کنید تا از اتلاف انرژی در بسیاری جاهای دیگر جلوگیری شود. در اهمیت دادن به برنامه‌ریزی جدی باشید و بدانید که رتبه‌های یک رقمی و دو رقمی رشته‌های مختلف بر اثر شانس و تصادف اشغال نمی‌شود. این رتبه‌ها به وسیلۀ کسانی پُر شده که نظم را سرلوحه کار خود قرار داده‌اند و از آن در این میدان رقابت نیز به بهترین نحو استفاده کرده‌اند. در واقع، پیشرفت بدون برنامه‌ریزی مانند این است که اتومبیلی را با باک خالی برای مسافرتی طولانی به راه بیاندازید. برنامه‌ریزی چیزی نیست که تنها در این میدان وسیع رقابتی به کارتان بیاید. اگر قبل از این برنامه را در زندگی خود دخالت داده باشید یا از آن روی‌گردان شده باشید کاملاً به اثر آن در زندگی پی برده‌اید و پس از این نیز، در دوران تحصیلات دانشگاهی و در جریان زندگی باز هم به اهمیت آن واقف خواهید شد.
چیز دیگری که علاوه بر نظم در یک برنامه‌ریزی درست خودنمایی می‌کند وجود يك نگرش جامع در آن است. نگرشی که تا حد ممکن تمامی زوایا را در نظر گرفته و با کمترین نقص و اشکال، امکان اجرا داشته باشد.
حال که برنامه‌ریز و مجری خود شما هستید پس می‌توانید هر بار که به اشکالی برخورد کردید خود عیوب کار را رفع کنید و پس از مدت کوتاهی به بهترین برنامه دست‌یابید در این بین ممکن است وقتی در حال طراحی يك برنامه جامع برای درس و زندگی خود طی دورۀ آمادگی هستید در مشورت با صاحب‌نظران یا دوستان، متوجه فوایدی در برنامه‌هایی که آن‌ها تنظیم کرده‌اند بشوید. در این صورت استفاده بردن از نکات مثبتی که به فکر دیگران رسیده است، همواره کمک‌حال شما خواهد بود. برای مثال، ممکن است نظر یکی از دوستان این باشد که کتاب‌ها را بر اساس محتوای آن‌ها و تعداد صفحات کتاب طوری تقسیم کند که در يك روز به‌مرور سه ماده از مواد آزمون بپردازد یا دیگری ممکن است نظرش این باشد که دروس را یکی پس از دیگری به اتمام برساند. برای مثال، يك هفتۀ تمام شیمی خوانده شود، هفتۀ دیگر فيزيك و بر همین منوال.
حال این با شماست که کدام‌یک از این شکل‌های برنامه‌ریزی مطبوع طبع شما قرار گیرد، یا کجای آن به کار شما بیاید. در هر صورت، برنامۀ اصلی همانی است که شما خود نوشته‌اید و هرچه که دیگران می‌گویند و هر چه که می‌شنوید موضوعاتی فرعی است که با انتخاب بهترین آن‌ها موفق شدن را تضمین خواهید کرد.
در این مورد، توصیۀ ما این است که جلسه‌ای با دوستان دیگری که خود را برای دانشگاه آماده می‌کنند تشکیل دهید و هر يك برنامۀ پیشنهادی خود را مطرح کنید. در این حال، قبل از هر چیز برنامۀ خود را در معرض نقد دیگران قرار دهید و در درجۀ بعد از افکار جدید دیگران استفاده کنید. چه بسیار افکار جدیدی که شما در اختیار دیگران قرار می‌دهید و چه بسیار برنامه‌های ابتکاری که دیگران در اختیار شما می‌گذارند. اگر چنین جلساتی تشکیل دادید مراقب باشید که با تیزبینی هرچه تمام‌تر در آن حاضر شوید و به بهترین برنامه ممکن دست‌یابید خود می‌دانید که در شروع هر کار و راه دشوار این فکر اصلی است که می‌تواند شما را در پیش رفتن و تحمل کمترین رنج و عذاب یاری کند.
چگونگی ترسیم یک برنامه
همان‌طور که گفته شد يك برنامۀ خوب، برنامه‌ای جامع است. برنامۀ طراحی‌شده نباید شما را از جریان عادی زندگی خارج سازد. برنامۀ شما در يك قالب زمانی ده ماهه تا یکساله جای می‌گیرد.
در این يك سال بسیاری از کارهای عادی زندگی را انجام می‌دهید، اما يك تفاوت عمده در آن به وجود می‌آید و آن اینکه فعالیت اصلی حول آماده شدن برای کنکور دور می‌زند.
اگر برنامه‌ای يك ساله برای خود ترتیب دهید مطمئن باشید که وقت کم نمی‌آورید. در واقع، اوقات شبانه‌روز آنقدر طولانی است که حتی اگر ده ساعت آن را صرف درس خواندن کنیم باز هم وقت استراحت و تفریح و فعالیت‌های دیگر خواهیم داشت. اما باز هم می گوئیم که تنها طراحی برنامه مهم نیست و این ارادۀ شما در عمل کردن به آن است که باعث موفقیت و پیروزی می‌شود.
برای ترسیم برنامۀ خود می‌توانید به تعداد ماه‌هایی که برای آمادگی اختصاص می‌دهید، ورق‌های امتحانی بزرگی آماده کنید و در هر يك ۳۰ یا ۳۱ روز ماه را نوشته و برای هر روز مقدار درسی که باید خوانده شود، ذکر کنید. برای مثال، روز اول ماه را اختصاص به خواندن ۲۰ صفحه شیمی بدهید یا تا پایان فصل اول زیست‌شناسی را مرور کنید و این برای دو ساعت اول یا سه ساعت اول روز باشد. زمان خواب شب و خواب بعدازظهر باید مشخص و کافی باشد. اگر بتوانید از ساعات اولیۀ صبح کار را شروع کنید بسیار مطلوب خواهد بود. می‌توانید روزهای ماه‌های اولیۀ آمادگی را با ساعاتی کمتر برای درسی خواندن بگذرانید و ماه‌های آخر را فشرده‌تر بگذرانید. این کار ازنظر روانی نیز مفید فایده است زیرا هر چه به‌روز برگزاری آزمون نزدیک‌تر می‌شوید موضوع برایتان جدی‌تر شده و بالطبع دل به کار بیشتری می‌دهید.
به‌این‌ترتیب، طی ساعات مشخص در هر روز به‌مرور چند درس می‌پردازید و در فاصلۀ هر یک ساعتی را برای استراحت اختصاص دهید. در روانشناسی یادگیری ثابت شده است که فراگیری مطالب جدید باعث پس زدن مطالب قدیم می‌شود و از این رو اگر بین مرور درس‌ها فاصله ایجاد شود بسیار مثمر ثمر خواهد بود.
پیش‌نویس برنامه شامل تقسیم کتاب‌ها به‌روزها و ساعات است و اینکه تا پایان دورۀ آمادگی چند بار می‌توان به‌مرور درس‌ها پرداخت. قدم بعدی توجه به ضرایب هر يك از مواد است. این ضرایب میزان اهمیت هر يك از مواد را نسبت به بقیۀ مواد و زمانی را که باید صرف آن‌ها شود تعیین می‌کند.
ممکن است در این برنامه‌اشتباهاتی کرده باشید و یا برای يك روز خاص برنامه فشرده یا اندکی ترتیب داده باشید معمولاً ماه اول را می‌توان برای حک‌واصلاح مجدد اختصاص داد. طي يك ماه هم سختی و آسانی درس‌ها برای شما مشخص‌تر می‌شود و هم قابلیت‌های خود را درمی‌یابید. به‌این‌ترتیب از شروع ماه دوم برنامه دقیقی در پیش رو دارید که در آن این موارد ذکرشده است:
۱ – تعیین ماه، هفته، روز، ساعات مرور درس‌ها
۲- ساعات خواب، استراحت، صرف غذا، تفریح
۳- روزهایی برای تعطیلی و درس نخواندن
4- مشخص ساختن چندین روز برای اتفاقات غیرمترقبه
شما با ریختن چنین برنامه‌ای به دو نکتۀ مهم دست می‌یابید نخست آنکه می‌توانید اشراف نسبتاً کاملی نسبت به کل برنامۀ خود پیدا کنید. وقتی تمام ماه‌ها و روزها را به‌طور هم‌زمان در پیش رو دارید مانند آن است که بر بالونی سوار شده‌اید و به‌خوبی می‌توانید از ارتفاع بالا تمامی پستی مخلوط‌کنی‌های زمین و عوارض آن را ازنظر بگذارنید. این نگرش از بالا به شد امکان می‌دهد تا هماهنگی لازم بین روزها و ماه‌ها را به دست آورده و برنامۀ موزون و روانی برای خود ترتیب دهید.
مزیت دوم ترسیم برنامه کلی این است که به یک‌باره کل ساعاتی که به‌عنوان ساعت مفید برای فراگیری مواد مختلف لازم دارید پیش روی شما قرار می‌گیرد. به‌این‌ترتیب جدای از ایام هفته و ماه به چند صد ساعت زمان می‌رسید که برای آماده شدن به آن نیاز دارید. در جمع‌بندی نهایی ممکن است به يك عدد سه رقمی یا حتی چهاررقمی برسید. برای مثال ۶۵۰ ساعت مفید یا ۷۵۰ ساعت یا حتی ۱۰۰۰ ساعت مفید که اختصاص به درس خواندن داشته باشد از شما يك دوندۀ آماده برای این ماراتن نفس‌گیر می‌سازد. ساعاتی که قاعدتاً بخش بر ماه‌ها و روزها می‌شود و با این قسمت کردن سهم هر روز مشخص می‌شود.
بهترین اثر این نوع تقسیم‌بندی این است که امکان عقب ماندن از برنامه بسیار کاهش می‌یابد. شما ممکن است در پايان يك ماه ۱۰ ساعت عقب‌افتاده باشید یا چند ساعت جلو، در این شکل با سرشکن کردن این ساعات در ماه آینده شاید روزی يك ربع تا بیست دقیقه بیشتر وقت گذاشتن بتواند عقب‌ماندگی شما را جبران کند و درعین‌حال فشار چندانی به شما وارد نکند.
در این کار مهم، به یک زمان‌بندی منطقی، با در نظر گرفتن %۵ کل زمان طراحی‌شده برای وقایع احتمالی دست می‌یابید. بعد از تمامی این زمان‌بندی‌ها و دست یافتن به ساعات مفیدی که طی هر روز باید صرف درس خواندن بکنید، با ساعات زیادی روبرو می‌شوید که به‌عنوان وقت آزاد در پیش رو خواهید داشت. ساعاتی که در نظر اول ممکن است تصور کنید می‌توان بدون برنامه با آن‌ها روبرو شد و آن را به بطالت گذراند، اما واقعیت این است که برنامه‌ریزی درست و اصولی برای این ساعات می‌تواند مکمل بسیار خوب و مطلوبی برای روند پیشرفت شما باشد. برنامۀ کمکی که شما را از دلزدگی و یأس باز دارد و بتواند به‌عنوان نیرویی انرژی‌بخش برای ادامۀ کار عمل کند. اگر در این ساعات آزاد برنامه‌های تفریحی، ورزشی مناسبی برای خود ترتیب بدهید، توان و انرژی خود را به نقطۀ مطلوب رسانده‌اید.
در برنامۀ خود زمان مناسبی برای خواب و استراحت از یکسو و صرف غذا و خوراک از سوی دیگر اختصاص دهید. زمان مناسبی برای ورزش و داشتن جنب‌وجوش لازمۀ يك جوان، می‌تواند هر روز باعث شادابی و رفع خستگی شما شود. بازی‌های گروهی و پرتحرک مانند فوتبال، والیبال، شنا، دوچرخه‌سواری، بسکتبال و مانند آن همواره توصیه می‌شود. درعین‌حال، توصیه می‌کنیم از انجام ورزش‌های رزمی که ممکن است همراه با مصدومیت باشد جداً خودداری کنید. اسکی نیز در گروه ورزش‌های خطرناک است، زیرا امکان مصدومیت در آن بسیار بالاست. اما در مقابل کوهنوردی ورزشی فرح‌بخش است که علاوه بر شادابی جسمانی، باعث شادابی روحی و روانی نیز می‌شود.
اتفاقات غیرمترقبه کاملا امری طبیعیست
جای اتفاقات احتمالی که ممکن است در زندگی هر کس در يك دورۀ زمانی یکساله پیش بیاید را حتماً در برنامۀ خود خالی بگذارید. اختصاص دادن ده درصد زمان اضافی به برنامه برای این‌گونه اتفاقات بسیار بجا و منطقی خواهد بود. اتفاقاتی چون عروسی نزدیکان و آشنایان که ممکن است زمان و انرژی زیادی از شما بگیرد. فوت و مرگ بهنگام و نابهنگام یکی از عزیزان که برای چند روزی شما را کاملاً به خود مشغول می‌دارد. بیماری خود یا والدین، مشاجرات و منازعات احتمالی در درون خانواده یا بیرون آن، همه و همه برای کار بزرگی که شما در نظر دارید همچون وقت تلف شده است که در نظر داشتن آن از قبل می‌تواند شما را از دستپاچگی و تشویش باز دارد.
حال ممکن است با تمام تدبیری که در پیش‌بینی احتمالات به خرج داده‌اید، کمتر با اتفاقی غیرمترقبه برخورد کنید. در این صورت باز هم برد با شما خواهد بود. زیرا نه تنها دچار تشویش و دلشوره نشده‌اید، بلکه چندین ساعت وقت اضافی نیز در دست خواهید داشت که برای جبران کاستی‌ها و مرور مجدد درس می‌توانید از آن بهره‌مند شوید.
در اینجا باز هم متذکر می‌شویم که برنامۀ ترسیمی شما باید منطبق با واقعیت باشد. واقعیتی که در آن هوش و استعداد و توانایی شما به نحو منطقی ارزیابی‌شده و ساعات مفیدی که برای موفقیت به آن نیاز دارید در نظر گرفته شود. ساعاتی که از يك شخص به شخص دیگر ممکن است متفاوت باشد. جو خانوادگی و مقتضیات مادی و معنوی خود را به‌طور کامل در برنامۀ درسی خود در نظر بگیرید و دریابید چه چيز کمک‌حال شما و چه چیز اهرم بازدارنده است. حال که انرژی خود را برای برنامه‌ریزی صرف کرده‌اید همه اجزاء را به‌درستی در آن در نظر گیرید و از بازبینی و تنظیم مجدد آن در پایان هر ماه امتناع نکنید. این بازبینی ممکن است منجر به تغییراتی در فرایند یادگیری شما شود یا آنکه تأیید کنندۀ برنامۀ ماه پیش و اصولی باشد که برای خود در نظر گرفته‌اید. از این روست که خود را از بازبینی برنامۀ بی‌نیاز ندانید و در هنگام عمل آن را به بهترین نحو مورد حک‌واصلاح قرار دهید.
در زمان اجرا جدی باشید تا پیروز نبرد شوید
کدام دوره یا مرحلۀ زندگی را می‌توان سراغ گرفت که بدون جدیت و با ساده‌انگاری به موفقيت منجر شود. يقيناً بدون جدیت در کار و اهمیت و زندگی خود هیچ‌گاه نمیتوانید به موفقیت نائل شوید. پس برنامه را به‌طور جدی ترسیم کنید و در عمل کردن به آن نیز جدی باشید. شما هدف خود را مشخص کرده‌اید، راه رسیدن به آن نیز از خلال همین برنامۀ مستمر میسر است. حال اینکه نظر این‌وآن درباره این پیگیری مجدانۀ شما چیست نباید برایتان مهم باشد. بسیاری از استهزاء و ریشخندها نتیجۀ ضعف خود اشخاص و نبود توانایی در پیشرفت کردن و غلبه بر مشکلات است. در این شکل، هر فردی با ریشخند کردن برنامۀ غلبه تدوین‌شدۀ شما در واقع بر ناتوانی خود در انجام کارهای بزرگ صحه می‌گذارد و در دل به شما آفرین می‌گوید که چگونه می‌توانید مجدانه نردبان ترقی را طی کنید. به هیچ فشاری از هیچ سو اهمیت ندهید و به آن‌ها بشارت پیروزی و قبولی در رشتۀ موردعلاقه‌تان را بدهید. درس‌ها را سرسختانه پیگیری کنید و هرگاه احساس خستگی کردید، روزی را به تصور آورید که در برابر دیدگان دیگران شما برندۀ میدان شده‌اید.
اگر فکر می کنید برنامه شخصی خود را نمیتوانید اجاریی کنید پیشنهاد ما این است مقاله ی برنامه ریزی شخصی را مطالعه نمایید
هیچ با خود فکر طولانی بودن دورۀ آمادگی را نکنید، زمان بسیار سریع‌تر از آنچه فکر می‌کنید درگذر است و همان‌طور که به سرعت دو دهه از زندگی را تا به حال پشت سر گذاشته‌اید سال‌های بعد نیز به‌سرعت خواهد گذشت و یک سال دورۀ آمادگی در این بین به نظر نخواهد آمد. جدی باشید اما خشك نباشید: توجه داشته باشید که جدی بودن با انعطاف داشتن تفاوت دارد. عزم خود را جزم کنید، اما هرگاه روش پیگیری دروس را اشتباه یافتید در تغییر یا تعدیل آن درنگ نکنید. پیگیر باشید اما اولین منتقد برنامۀ درسی خود باشید. اشتباه پذیر بودن وجود خود را بپذیرید و با این کار بهترین راه ممکن را بیابید. گاه چگونگی خواندن مواد درسی بسیار بیشتر از زمانی که صرف آن می‌کنید به کارتان می‌آید و همواره این خود شما هستید که می‌توانید بهترین را به دست آورید.
در انتهای این فصل باز هم متذکر می‌شویم که برنامۀ درسی خود را طوری ترتیب دهید که هر چه به زمان برگزاری کنکور نزدیک‌تر می‌شوید برنامۀ خود را فشرده‌تر کنید در واقع یکی دو ماه آخر، زمان مرور آن چیزی است
که فرا گرفته‌اید و در ماه آخر می‌توانید برنامۀ روزانۀ فشرده‌تر و تفریح و سرگرمی کمتر داشته باشید. در ماه آخر، ازنظر روانی نیز بیشتر پذیرای درس خواندن فشرده خواهید بود. این فشردگی را در ده روز پایانی بیشتر کنید. در این موقع مطالب کاملاً فرا گرفته‌شده و با مرور مجدد، آن‌ها را هر چه بیشتر به ذهن می‌سپارید. اما دو روز آخر را کاملاً به استراحت کردن بگذرانید. اصلاً دچار دلشوره نشوید. ممکن است با مرور درس‌ها در فکر خود بخواهيد يك بار دیگر این موضوع یا آن مطلب را بخوانید، اما این کار فقط باعث اغتشاش فکرتان خواهد شد هر آنچه که باید خوانده می‌شده تاکنون خوانده‌اید. بگذارید فکرتان استراحتی بکند و خود را برای روز بزرگ آماده کنید. خوب بخوابید و خوب بخورید و به هیچ‌چیز فکر نکنید مگر تجدیدقوا از خلال استراحت و آسایش.
دیدگاهتان را بنویسید